De impact van schoolklimaat, sanctionering en preventiemaatregelen op de sociale binding van leerlingen.

Abstract

Jongeren kennen in de periode van adolescentie een verhoogde kans op het stellen van storend, antisociaal of delinquent gedrag. Aangezien jongeren een aanzienlijk deel van deze periode binnen de schoolmuren doorbrengen, is het niet verwonderlijk dat veel van deze gedragingen zich voordoen binnen of in de context van de school. Om probleemgedrag bij jongeren tegen te gaan kunnen scholen alle richtingen uit. Men kan inzetten op diverse preventie-initiatieven, sleutelen aan het sanctioneringsbeleid, of bijvoorbeeld werken aan het algemeen leefklimaat of aan sterkere leerkrachtleerlingrelaties. De vraag stelt zich welke aanpak het meest kans heeft om daadwerkelijk delinquent gedrag tegen te gaan. Uit eerder onderzoek weten we dat als leerlingen een sterke sociale binding hebben met de school de kans op delinquent gedrag in belangrijke mate afneemt. In dit onderzoek willen we daarom nagaan wat de impact is van diverse schoolpraktijken op de sociale binding van leerlingen. Aan de hand van interviews met leerkrachten, leerlingbegeleiding en directie wordt de schoolpraktijk in zes scholen in kaart gebracht. Een survey in dezelfde scholen bij de leerlingen uit het eerste jaar middelbaar onderwijs brengt aan het begin en aan het einde van het schooljaar in kaart hoe hun sociale binding evolueert. Ten slotte wordt geanalyseerd of bepaalde elementen van de schoolpraktijk kunnen gerelateerd worden aan betere sociale bindingen bij leerlingen.

De scholen met de beste resultaten inzake sociale bindingen hebben dat niet te danken aan preventieinitiatieven. Zij onderscheiden zich wel op enkele kenmerken gerelateerd aan het schoolklimaat. Leerlingen behouden het best een sterke sociale binding in die scholen waar het schoolpersoneel vindt dat de visie op de schoolpraktijk vrij goed wordt gedeeld door het schoolteam, en waar men vindt dat leerkrachten sterker mogen inzetten op het ontwikkelen van een vertrouwensband met de leerlingen, door ‘zorgend’ te zijn ten aanzien van de leerlingen, of hen zelfs af en toe wat te ‘bemoederen’. Verder zien we in de analyse dat het sanctioneren van leerlingen al snel een negatieve impact heeft op de sociale binding van leerlingen. En leerlingen die vinden dat de school hen rechtvaardig behandelt, behouden veel vaker een sterke sociale binding dan leerlingen die het beleid van de school als onrechtvaardig ervaren.