De aantrekkelijkheid van geweld: een onderzoek naar de rol van intrinsieke aspecten in de betekenisgeving en verklaring van fysiek geweld bij jongeren.

Abstract

Ondanks de grote hoeveelheid aan studies, bevragingen, artikelen en andere bijdragen over jongerengeweld blijkt weinig bekend over de rol van de fascinatie van en aantrekking tot geweld in de verklaring voor verschillende geweldsvormen. De identificatie van deze lacune in de omvangrijke onderzoekstraditie naar geweld bij jongeren in de klassieke etiologische criminologie vormde het vertrekpunt van dit proefschrift. Centraal in voorliggend onderzoek stond de vraag op welke manier intrinsieke aspecten in interactie met achtergrondfactoren en voorgrondfactoren, i.c. extrinsieke factoren, jongeren aanzetten tot het plegen van geweld. Het kwalitatief gedeelte, dat de hoofdmoot was van dit onderzoek, bestond uit interviews die waar mogelijk aangevuld werden met een documentanalyse. Het kwantitatief onderzoek combineerde een secundaire data-analyse met een eigen zelfrapportageonderzoek onder Genkse scholieren. Uit dit onderzoek blijkt ten eerste dat achtergrondfactoren belangrijk zijn bij het begrijpen en verklaren van geweld bij jongeren. Vooral jongeren die als veelpleger kunnen worden beschouwd en die een heel aantal diefstallen met geweld op hun kerfstok hebben, werden vanaf hun vroege jeugd blootgesteld aan een opeenstapeling van onaangename of negatieve gebeurtenissen. Verder ervaart het merendeel van de jongeren problemen in verschillende levensdomeinen en op meerdere niveaus: op individueel niveau, op gezinsniveau, op schoolniveau en op buurtniveau. Daarnaast beschrijven jongeren hun gewelddadig handelen aan de hand van factoren waar zij niets aan konden doen, zoals alcohol, harddrugs en de invloed van leeftijdsgenoten. Geweld werd eveneens gepleegd als reactie op directe, als negatief gepercipieerde confrontaties, waarbij een gevoel van rechtvaardigheid een rol speelt. Wat de positieve en intrinsieke waardering betreft, blijkt dat fysiek geweld door het merendeel van de scholieren niet aantrekkelijk wordt bevonden en geweld dus niet als amusementsfactor wordt gezien. Het wordt voornamelijk als ‘normaal’ of ‘leuk’ beschouwd wanneer het beleefd wordt tussen ‘gelijke partijen’. Verder wordt gevonden dat slechts een klein deel van de geweldplegers een kick ervaart bij de geweldshandeling an sich. Adrenaline blijkt wel een cruciaal element te zijn om fysiek geweld te plegen én te waarderen. Het is ook opmerkelijk dat een groot deel van de jongeren ‘speels geweld’ leuk vindt en dit als een soort amusement ziet om verveling tegen te gaan. Verder werd binnen dit onderzoek gefocust op hoe de jongeren het plegen van geweld ervaren en (her)beleven. Zo zijn angst en stress aanwezig, wat ertoe leidt dat de jongere een keuze maakt tussen het vecht- of vluchtmechanisme. Daarnaast worden eveneens verdringingsmechanismen, zoals alcohol en drugs, gebruikt om flashbacks te controleren. Aan de hand van het instrument ‘intrinsieke 2 www.jeugdonderzoeksplatform.be geweldswaardering’ wordt gevonden dat de intrinsieke aantrekkelijkheid voor geweld in grote mate beïnvloed wordt door persoonsgerelateerde factoren, zoals zelfcontrole en sensatie zoeken. Tot slot werd de combinatie van intrinsieke en extrinsieke motivatie bekeken, waaruit blijkt dat de verklaarde variantie van de extrinsieke factoren dermate groter is en dus de belangrijkste indicatoren zijn in de verklaring van jongerengeweld. De intrinsieke factoren die een significante invloed uitoefenen op het plegen van geweld, zijn schuld en schaamte, delinquente peers en empathie.