De ervaring, beleving en coping van mid-adolescente slachtoffers van vermogens- en geweldsdelicten,

Abstract

Hoewel er in toenemende mate aandacht is voor slachtoffers en slachtofferschap, gaat binnen het criminologische onderzoek de aandacht nog steeds in de eerste plaats naar de dader. Criminologische theorievorming en empirische studies rond slachtofferschap zijn dan ook relatief onderontwikkeld. Daarenboven is er vooral over sommige slachtoffergroepen, zoals adolescenten, zeer weinig kennis beschikbaar. In dit onderzoek staat vooral de beleving, ervaring en coping van mid-adolescente jongeren (tussen 14 en 16 jaar) centraal. Dit leidt tot de volgende twee onderzoeksvragen: ‘Wat betekent het om slachtoffer te worden en hoe gaat het slachtoffer hiermee om?’ en ‘Hoe reageren anderen en wat betekenen die reacties voor het slachtoffer?’ Om deze vragen te beantwoorden is een multimethodisch onderzoek uitgevoerd. In een eerste kwantitatief luik is een schriftelijke vragenlijst voorgelegd aan 557 leerlingen uit de tweede graad van het secundair onderwijs; in het daaropvolgende kwalitatief luik zijn individuele diepte-interviews met mid-adolescente slachtoffers uitgevoerd, aangevuld met interviews met personen waarmee ze n.a.v. het slachtofferschap in contact kunnen komen, zowel van het informele als formele netwerk. In totaal werden 110 interviews en focusgroepen met 215 respondenten afgenomen.

Enkele belangrijke bevindingen uit dit onderzoek zijn dat mid-adolescenten relatief vaak slachtoffer worden, vooral dan van vermogensdelicten. Opvallend is dat ‘slachtoffer worden’ niet gelijk staat met ‘zich slachtoffer voelen’ en dat de beleving van slachtofferschap sterk kan verschillen tussen slachtoffers en niet enkel met de aard van de feiten te maken heeft; ook de bredere omstandigheden van het incident, de persoon van het slachtoffer, diens context en de reacties van anderen spelen een rol. Daarnaast blijken zeer diverse copingmechanismen te bestaan, gaande van relativeren en normaliseren tot fantaseren over wraakacties. Slachtofferschap wordt vooral verteld aan ouders en leeftijdsgenoten, een minderheid doet aangifte en ook hulpverlening is slechts zelden een optie. Tot slot valt ook op dat het slachtoffer vaak (deels) verantwoordelijk wordt gehouden voor het incident, ook door ouders en peers.