De keuze van een studie in het hoger onderwijs: het beslissingsproces, risicofactoren en de samenhan

Abstract

De meeste jongeren met een diploma secundair onderwijs studeren verder in het hoger onderwijs. De keuze van deze beslissing is erg belangrijk, ze heeft immers implicaties voor latere opleidingsmogelijkheden en de beroepsloopbaan. In haar doctoraatsonderzoek onderzocht Germeijs het beslissingsproces over het maken van een studiekeuze in het hoger onderwijs. Volgende onderzoeksvragen kwamen in dit onderzoek aan bod: ‘Denken alle jongeren even grondig na over hun studiekeuze of bestaan er verschillen in de manier waarop ze deze beslissing nemen?’, ‘Vormen bepaalde kenmerken van jongeren of van hun omgeving een risicofactor voor het minder goed verlopen van het studiekeuzeproces?’ en ‘Heeft de manier waarop jongeren een studiekeuze maken ook gevolgen voor hun aanpassing en succes in het hoger onderwijs?’. Aan het onderzoek namen enkel ASO leerlingen uit het laatste jaar secundair onderwijs deel, binnen deze onderwijsvorm is de proportie studenten die start in het hoger onderwijs immers het grootst. Er werd een longitudinale studie uitgevoerd waarbij dezelfde groep leerlingen een periode van drie jaar werd gevolgd. In september 2002 startten 700 leerlingen uit het laatste jaar secundair onderwijs van 25 Vlaamse secundaire scholen. Deze leerlingen werden in hun laatste jaar nog tweemaal (nl. in januari en mei 2003) aangeschreven om deel te nemen aan het onderzoek. Op de drie meetmomenten dienden de leerlingen twee vragenlijsten in te vullen. De eerste vragenlijst peilde naar hun studiekeuzeproces en de tweede ging over persoons- en omgevingskenmerken van de leerlingen. Alle leerlingen werden opnieuw driemaal gecontacteerd tijdens het hoger onderwijs: bij het begin en het midden van het eerste jaar en bij het begin van het tweede jaar. Er werd hen telkens gevraagd een vragenlijst in te vullen over hun aanpassing, resultaten en tevredenheid in de studie in het hoger onderwijs. De resultaten van het onderzoek kunnen als volgt samengevat worden. Gemiddeld genomen blijken alle ondervraagde leerlingen voor alle studiekeuzetaken een belangrijke vooruitgang te maken tijdens het laatste jaar secundair onderwijs. Daarnaast wijzen de resultaten erop dat voor verschillende jongeren het studiekeuzeproces al gestart is voor het zesde jaar secundair onderwijs. Maar niet alle jongeren maken evenveel werk van hun studiekeuzeproces en boeken niet evenveel vooruitgang tijdens het laatste jaar secundair onderwijs. Er blijken weinig verschillen te bestaan tussen de scholen wat betreft het studiekeuzeproces van de leerlingen. Het onderzoek bracht daarnaast een aantal risicofactoren aan het licht die verbonden zijn met een minder goed traject van het studiekeuzeproces. Met name de rol van algemene besluiteloosheid, een persoonsfactor van de leerling en de kwaliteit van de relatie van leerlingen met hun ouders, een omgevingsfactor, blijken van tel te zijn. Tot slot toont het onderzoek aan dat de mate waarin leerlingen werk maken van de studiekeuzetaken tijdens het laatste jaar secundair onderwijs belangrijke gevolgen heeft voor de uitvoering van hun studiekeuze in het hoger onderwijs. Zo blijkt dat leerlingen die op het einde van het secundair minder ver staan in hun keuzeproces, meer geneigd zijn om een andere studierichting te starten in het hoger onderwijs dan dat ze initieel van plan waren. Diezelfde groep van leerlingen blijkt ook minder binding te voelen met hun studie aan het begin van het eerste jaar hoger onderwijs. Daarnaast zijn deze leerlingen ook minder gemotiveerd voor hun studie en zetten ze zich minder goed in, wat zich reflecteert in hun studieresultaten.