De leefwereld van maatschappelijk kwetsbare jongeren in het kader van informatiebehoeften en informatietactieken.

Abstract

Dit onderzoek werd uitgevoerd met het doel inzicht te verwerven in de leefwereld van maatschappelijk kwetsbare jongeren (12-18 jaar) om zo antwoorden te kunnen formuleren op de vraag hoe we met hen moeten omgaan als het over informatieverstrekking gaat. Er werd gekozen voor een etnografische benadering: in de eerste fase werd geobserveerd op openbare stadsplekken waar veel allochtone jongeren rondhangen, de tweede fase van het onderzoek bestond uit participatieve observatie bij 3 stedelijke jeugd(welzijns)werkingen en een derde fase bestond uit diepte-interviews met 21 jongeren uit de verschillende jongerenwerkingen en zeven begeleiders. Uit de observaties en interviews kwamen verschillende thema’s naar boven waar maatschappelijk kwetsbare jongeren veel mee bezig zijn: sport (vooral voetbal), GSM-gebruik, PC en internetgebruik, muziek, uiterlijk, eten, geld en tv. Deze interesses van maatschappelijk kwetsbare jongeren (het wat) zijn volgens de onderzoekers slechts op bepaalde punten anders dan die van jongeren die behoren tot ‘de meerderheid’. Hun manieren van handelen en communiceren (het hoe) werden als meer kenmerkend opgetekend. De bestudeerde jongens en meisjes hanteerden vaak stoere praat. Ze hanteerden – ook tegenover de onderzoeker – een directe, ad rem stijl van communiceren. Diepgaande gesprekken leken moeilijk, bij de meisjes gingen gesprekken vaak gepaard met (overdreven) lachen en gillen. Ook scheldwoorden en sociaal niet-wenselijke taal (o.m. racistische humor) zaten verweven in het alledaags, kameraadschappelijk communiceren. Een ‘drang om te winnen’ toont zich zowel in sport en spel als in het verbaal gelijk krijgen en geeft vaak aanleiding tot discussie en onderhandeling. Ook conflicten werden meermaals geobserveerd: soms ging het om gewoon kattenkwaad, meermaals was er ook sprake van (verdenking van) diefstal en zelfs ernstige zaken zoals geweld en misdaad. De betrokken jongeren toonden een vanzelfsprekende interetnische omgang, maar etniciteitbeleving was nooit ver weg en werd een punt bij conflicten. Het onderzoek toont voorts dat deze jongeren informatie integreren doorheen alledaagse contacten. Deze jongeren verkrijgen informatie al doende, door met iets bezig te zijn – niet door op voorhand iets uit te zoeken. Informatie zoeken betekent voor hen vooral ‘de juiste persoon’ kennen en ze leggen vaak ook heel veel vertrouwen in die ene persoon. Ook basiswerkers krijgen vaak heel veel vragen tijdens hun informele contacten met deze jongeren. De onderzoekers besluiten dat informatieverstrekking naar maatschappelijk kwetsbare jongeren alleen maar optimaal kan verlopen als er geïnvesteerd wordt in ‘het zijn’: het alledaagse en gewone contact met deze jongeren. Professionals (niet alleen basiswerkers en hulpverleners, maar ook baliebedienden, bibliotheekmedewerkers…) moeten zich echter bewust zijn van hun informerende rol en als een draaischijf fungeren tussen deze jongeren en de buitenwereld. Met dit laatste wordt dan bedoeld dat ze openingen moeten creëren in de vertrouwde sociale netwerken van deze jongeren (cf. weak ties) waarlangs nieuwe informatie kan binnenkomen.