De trajecten van niet-begeleide buitenlandse minderjarigen: Verwachtingen, agency en psychosociaal welzijn

Abstract

Het onderzoekproject liep van 2009 tot 2013. Gedurende een periode van anderhalf jaar werden 103 niet-begeleide minderjarige vluchtelingen (onder wie 52 jongeren van Afghaanse origine) opgevolgd doorheen hun traject in België. Op drie vaste tijdstippen – bij aankomst, na zes en na achttien maanden in België – werden de ervaringen van de jongeren aan de hand van vragenlijsten en interviews in kaart gebracht. Een groep van 12 Afghaanse jongeren werd intensiever opgevolgd: met hen vonden vijf extra diepte-interviews plaats. De data werden geanalyseerd aan de hand van kwantitatieve en kwalitatieve methoden. Het onderzoek toont aan dat de jongeren in België met een brede waaier van dagelijkse stressoren geconfronteerd worden. Bovendien worden deze stressoren groter naarmate de jongeren langer in België verblijven. Meest opvallend hierbij is de stijging in het aantal ervaringen van discriminatie, sociale stressoren (bv. conflicten met volwassenen of leeftijdgenoten), materiële stressoren (bv. ontoereikende huisvesting of medische zorg) en zorgen over verblijfsprocedures. Deze dagelijkse stressoren hebben een grote invloed op het emotioneel welzijn van de alleenstaande jonge vluchtelingen: hoe meer dagelijkse stressoren, hoe meer emotionele problemen ze ontwikkelen. Bovendien blijven deze emotionele problemen aanhouden, ook wanneer de jongeren al meer dan een jaar in België verblijven. Uit de studie blijkt ook dat het beleid ten aanzien van deze jongeren – en in het bijzonder de juridische procedures en daaraan verbonden beslissingen – een belangrijke invloed heeft op de kansen die de jongeren krijgen en de mate waarin ze keuzes kunnen maken, bijvoorbeeld op het vlak van huisvesting en toegang tot onderwijs. Daardoor hebben ze het gevoel dat ze weinig impact hebben op hun leven en dat ze weinig mogelijkheden hebben om hun toekomstverwachtingen te realiseren. Tegelijk blijven de jongeren zich vaak verzetten tegen de beperkingen die hen worden opgelegd en proberen ze voortdurend om hun situatie te verbeteren, vanuit een zeer sterke wil en een zeer grote hoop om een beter leven op te bouwen voor zichzelf en voor hun familie. Dit toont aan dat alleenstaande jonge vluchtelingen niet enkel kunnen gezien worden als kwetsbare jongeren, maar ook als krachtige individuen die eigen visies hebben over hun toekomst en daarnaar kunnen handelen, hoewel ze daarin wel in belangrijke mate beïnvloed en/of beperkt kunnen worden door hun leefcontext.