Genderidentiteit en gevoelens van onveiligheid. Hoe culturele verwachtingspatronen het onveiligheidsgevoel bij Vlaamse adolescenten beïnvloeden

Abstract

De vaststelling dat vrouwen zich (veel) onveiliger voelen dan mannen wordt over het algemeen als een voor de hand liggende waarheid beschouwd. Dit hoge onveiligheidsgevoel van vrouwen wordt al snel als irrationeel beschouwd, omdat het niet in overeenstemming blijkt te zijn met het objectieve risico op slachtofferschap, dat voor mannen (veel) hoger zou zijn dan voor vrouwen1 . In het symbolisch standpunt wordt deze paradox in toenemende mate bekeken vanuit een genderperspectief, waarbij meer aandacht gaat naar de invloed van bestaande culturele scripts over mannelijkheid en vrouwelijkheid op de individuele onveiligheidsbeleving. In dit hoofdstuk trachten we de relatie tussen de identificatie met hetzij een meer mannelijke dan wel vrouwelijke genderidentiteit en gerapporteerde onveiligheidsgevoelens na te gaan bij Vlaamse jongeren. Voor de analyses in deze bijdrage maken we gebruik van de data van de tweede en derde graad uit de Vlaamse representatieve steekproef uit de JOP-schoolmonitor 2013. Deze omvat in totaal 2979 leerlingen die schoollopen in 67 secundaire scholen in het Vlaamse gewest. Onze bevindingen tonen dat de mate waarin jongeren zich met een bepaalde genderidentiteit identificeren rechtstreeks samenhangt met het gerapporteerde onveiligheidsgevoel, een verband dat standhoudt na controle voor etnische afkomst en buurtkenmerken. Hoe meer respondenten zich identificeren met een eerder mannelijke genderidentiteit, hoe lager het onveiligheidsgevoel dat ze rapporteren, ongeacht hun geslacht. Respondenten, zowel vrouwen als mannen, die een eerder feminiene genderidentiteit rapporteren, scoren dan weer hoger op de schaal naar onveiligheidsgevoelens. Bijkomend wijzen de analyses erop dat deze genderidentiteit vooral bij jongens een bepalende invloed heeft op de mate waarin ze toegeven zich onveilig te voelen. Dit wijst er op dat het in onderzoek geobserveerde onveiligheidsgevoel op een niet te verwaarlozen manier ook sociaal en cultureel bepaald wordt.