Gevoel van zinloosheid: een verklaring voor schools wangedrag in technische en beroepsscholen

Abstract

Er wordt algemeen aangenomen dat normovertredend gedrag vaker voorkomt in het technisch en beroepsonderwijs. Internationaal onderzoek toont aan dat wangedrag op school toeneemt naarmate onderwijsvormen of –richtingen maatschappelijk minder gewaardeerd zijn. Een gangbare verklaring hiervoor is de lage zelfwaardering van leerlingen in deze richtingen. Een ander verklaring betreft de lagere maatschappelijke positie van de genoemde onderwijsvormen. De auteur concludeert uit haar data (in totaal 44 scholen in het Vlaamse secundair onderwijs, N=6373) dat tso- en bso-scholen inderdaad hoger scoren op schools wangedrag, variërend van te laat komen tot druggebruik tijdens schooltijd. Dit verschil blijft bestaan wanneer er gecontroleerd wordt voor geslacht, socio-economische status, etniciteit, ouderlijke betrokkenheid.

Talrijk onderzoek heeft inderdaad aangetoond dat leerlingen in minder gewaardeerde schoolrichtingen zichzelf inderdaad negatiever evalueren. Echter, er kan niet gesteld worden dat louter en alleen die lagere zelfwaardering verantwoordelijkheid is voor het schoolse wangedrag. De auteur wijst daarom op ‘gevoelens van zinloosheid’ (bijvoorbeeld gevoelens als ‘voor mensen als ik is er weinig kans dat we in dit leven bereiken wat we graag willen’). In de minder gewaardeerde schoolrichtingen is te zien dat leerlingen vaker deze gevoelens van zinloosheid ontwikkelen, wat ultiem kan leiden tot deviant gedrag als een vorm van terugtrekking uit of rebellie tegen de school. Ook liet haar onderzoek zien dat er binnen bepaalde scholen sprake is van een ‘cultuur van zinloosheid’ – deze cultuur oefent echter geen invloed uit op het al dan niet stellen van deviant gedrag, eens de gevoelens van zinloosheid in rekening worden gebracht. De auteur suggereert daarom vooral in te zetten op individuele studiebetrokkenheid, en stelt het hiërarchische karakter van het Vlaamse onderwijssysteem (waardoor leerlingen in minder gewaardeerde richtingen zich ‘falers’ voelen) in vraag.