Racisme van leerkrachten in de klas. Een exploratief onderzoek naar de betekenis en perceptie van racisme bij leerkrachten door hun autochtone en allochtone leerlingen.

Abstract

De laatste decennia is er reeds zeer veel onderzoek gevoerd naar racisme en discriminatie in het secundaire onderwijssysteem. In deze bijdrage wordt een exploratief onderzoek gevoerd naar de mate waarin leerlingen racisme van leerkrachten ervaren, de betekenis die leerlingen geven aan ‘leerkracht racisme’ en de factoren en processen die een verklaring kunnen geven voor de variatie tussen leerlingen in het waarnemen van leerkrachten als racistisch. Het onderzoek richt zich op de ervaringen van Turkse leerlingen in een Vlaamse middelbare school die enkel technisch- en beroepsonderwijs aanbiedt. Deze school bevindt zich in een sterk geürbaniseerde omgeving en telt 53 allochtone leerlingen op een totale populatie van 355. Dit artikel is gefocust op één groep van leerlingen die onderwijs volgen in het vijfde jaar beroepsonderwijs automechanica. Deze klas telde 6 autochtone leerlingen en negen allochtone leerlingen van Turkse afkomst, drie van Marokkaanse en één leerling van Albanese afkomst. De meeste leerlingen werden gekenmerkt door een lage sociaaleconomische status en waren ouder dan de typische leerling in een vijfde jaar middelbaar. In totaal werden individuele diepteinterviews afgenomen van 11 autochtone leerkrachten en 7 groepsinterviews met 31 leerlingen (allemaal jongens, 16 autochtone en 15 allochtone leerlingen). Daarnaast werden gedurende één jaar observaties uitgevoerd op de school. De perceptie van racisme bij leerkrachten is afhankelijk van minstens zes onderling verbonden factoren. Ten eerste kijken leerlingen naar de intenties van leerkrachten en reduceren ze racisme tot attitudes of handelingen die gemeend racistisch zijn. Ten tweede is het afhankelijk van de mate waarin leerlingen zelf racistische attitudes en handelingen als sociaal waardevol beschouwen. Ten derde wordt deze inschatting beïnvloed door het al dan niet universeel toepassen door de leerkracht van deze attitudes en handelingen. Ten vierde wordt het beïnvloed door eventuele conflicten tussen leerkrachten en leerlingen over de rol van de leerling. Ten vijfde proberen leerkrachten de status ‘racist’ te voorkomen en gaan ze allochtone leerlingen beter behandelen. Tot slot evalueren leerlingen leerkrachten op basis van hun rolvervulling waardoor racistische leerkrachten ook goede leerkrachten kunnen zijn